Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газрын дарга Л.Бямбасүрэнтэй ярилцлаа.
–Иргэнд үзүүлсэн эрүүл мэндийн чанартай тусламж үйлчилгээнийх нь төлөө бид эмнэлэг, эмнэлгийн байгууллагуудад гүйцэтгэлээр санхүүжүүлэлт хийдэг болсон-
-Манай улсын хувьд ЭМД-ын тогтолцоог 1994 оноос нэвтрүүлжээ. Өнгөрсөн онд энэхүү даатгалтай холбогдох хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан нь эхнээсээ үр дүнгээ өгч байх шиг байна?
-Тийм ээ, Монгол Улсын хувьд бол эрүүл мэндийн даатгалын систем 1994 оноос хойш хөгжиж, нэвтэрч эхэлсэн. Урьд нь ажиглахад эрүүл мэндийн байгууллагууд маань нэг талдаа улсын төсвөөс санхүүждэг байсан, эмч, эмнэлгийн ажиллагсдын цалин хөлс, урсгал зардал, тогтмол зардлууд гэх мэтээр. Нөгөө талаасаа даатгалаас бас эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ үзүүлснийхээ төлөө санхүүждэг байсан юм. Зүрх судасны цочмог өвчлөлүүд, яаралтай тусламж авах шаардлагатай өвчлөлүүд, тархины цус харвалт, зүрхний шигдээс, хорт хавдар, түлэгдэлт, хөлдөлт, жирэмсний хяналт, төрөлтийн үед иргэдээс тодорхой хэмжээний зардал гардаг байсан. Жишээ нь, зүрхний шигдээсийн үед нийт зардлын хорин таван хувийг иргэн өөрөө төлдөг байсан. Үүнийг түлэгдэлт дээр жишээгээр дэлгэрэнгүй тайлбарлая л даа.
-Ялангуяа бага насны хүүхдийн түлэгдэлт хүн бүрийн санааг зовоодог асуудал шүү дээ. Түлэгдсэн хүүхдээ аав, ээж нь олон сараар сахиж, хашаа, байшин, машин тэргээ хүртэл зарж үрж эмчилгээний зардалд нь нэмэрлэдэг байсан үзэгдэл саяхных шүү?
-Гүн түлэгдэлтэд арьс нөхөх мэс засал хийгддэг. Энэ эмчилгээний өртөг нь өөрөө өндөр. 40, 50 сая төгрөгийн зардал гарлаа гэж бодоход түүний 25 хувь буюу ойролцоогоор 10 сая төгрөгийг хүүхдийн ар гэр гаргадаг байлаа. Энэ зардлыг олохын тулд тухайн хүүхдийн эцэг эх нь хашаа, байшин, газар, унах унаа гээд зарж борлуулмаар бүх юмаа зарж, ах дүү нар нь нийлж мөнгө цуглуулдаг байсан тийм санхүүгийн эрсдэлтэй байлаа. Түүнчлэн зүрх судасны, тархины мэс заслын хагалгаанууд хийлээ гэхэд маш нарийн техник технологитой учир эмчилгээний 25 хувийг өвчтөний ар гэр төлнө гэхэд санхүүгийн өндөр дарамт болдог байв. Харин одоо энэ дарамтууд бүгд үгүй болсон. Өнгөрсөн жилийн наймдугаар сард УИХ-аас шийдвэр гаргаад Эрүүл мэндийн багц хуулиудад өөрчлөлт оруулж, эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийн шинэчлэлийг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Шинэчлэл энэ оны эхнээс хэрэгжээд явж байна.
Эрүүл мэндийн багц хуулиудад орсон өөрчлөлтийн хамгийн эхний жишээ бол хөнгөлөлттэй эм.
-Хөнгөлттэй эм авах гэсэн иргэд уртаас урт дараалалд зогсдог, хөнгөлөлттэй эм нь хүрэлцдэггүй, хайж байсан эм нь хөнгөлөгдөөгүй байдаг гэх мэт хүндрэл их гардаг байсныг хүмүүс мэдэж байгаа байх?
-Өнгөрсөн оны сүүлчээс хуулийн шинэчлэл хэрэгжээд хөнгөлөлттэй эмээр үйлчилдэг эмийн сангуудын хязгаарыг байхгүй болгосон. Эмийн сангуудад ерөөсөө хоёрхон шаардлага тавьдаг болсон. Тусгай зөвшөөрөлтэй байх, E-barimt системд холбогдсон байх. Ийм өөрчлөлт гарснаар иргэд одоо хөнгөлөлттэй эмэнд дугаарлаж зогсохоо больсон, сарын эхэнд заавал очих шаардлагагүй болж, сарын эцсээр эмийн санд очиход хөнгөлөлттэй эм нь байж байх нөхцөл бүрдсэн. 2019 оны амбулаторийн өвчлөлийн байдал дээр судалгаа хийсний үр дүнд иргэдэд ямар эмнүүд эрэлт, хэрэгцээтэй байгааг тогтоосон. Өмнө нь хэн нэгний эм хангамжийн байгууллагын шахалт, нэг газрын эрх ашигт нийцсэн эмийг шахаа маягаар хөнгөлөлттэй эмийн жагсаалтад оруулдаг байсан таагүй зүйл нууцгүй хэлэхэд байсан л даа.
Харин энэ байдлаас бид татгалзаж амбулаторийн нөхцөлд гэрээр эмчлэх боломжтой өвчлөлүүдийн үед хэрэглэх эмүүдийг сонгож өгсөн. Нэг үгээр иргэдийн дунд ямар өвчлөл давамгайлсан байна, тэрэнд нь тохирсон эмүүдийг сонгож авч хөнгөлсөн. Мэдээж амьдрал баян. Аливаа шинэчлэлд шилжилтийн үе гэж бий. Бүх юм шууд төгс болчихгүй. Зарим иргэдээс ирсэн саналуудыг харгалзан үзээд нэмэлт, өөрчлөлт оруулаад явсны үр дүнд өнөөдөр хөнгөлөлттэй эмтэй холбоотой гомдол, санал гарахаа больсон. Хүмүүс энэ шинэчлэлд маш сэтгэл ханамжтай байдаг юм байна лээ. Хөнгөлөлттэй эмийг зөвхөн ахмадуудад хамаатай гэж ойлгох нь бий. Амбулаториор гэрийн нөхцөлд эмчлэх боломжтой өвчлөлтэй бол хэн ч энэ үйлчилгээг авах эрхтэй.
Эмийн сан дээр бас нэг шинэчлэл хийсэн нь хөнгөлөлттэй эмээр үйлчлүүлж байгаа иргэн, уг эмийн цахим жор бичиж өгсөн эмч хурууны хээгээ уншуулдаг болсон. Эрүүл мэндийн цахим систем, даатгалын цахим систем хэрэгжиж эхэлснээс хойш хурууны хээ уншуулдаг энэ байдал бий болсон л доо. Хурууны хээ уншуулснаар тэр хүний эрүүл мэндийн мэдээллүүд цахим программд хадгалагдаж, сан үүсч байгаа юм. Манай энэ систем “Хур” системтэй холбоотой. Жишээ нь, Баян-Өлгий аймгийн Сагсай суманд амьдардаг нэг малчин Сумын эрүүл мэндийн төв, аймгийнхаа Нэгдсэн эмнэлэгт хурууны хээгээ уншуулж эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ авлаа, хөнгөлөлттэй эмээ авлаа гэж бодъё. Тэгвэл тэр бүх мэдээлэл нь уг системээр гараад ирнэ гэсэн үг. Тухайн иргэн хотод ирээд эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ авсан тохиолдолд урдах өвчлөлийн түүх цахимд хадгалагдсан байх учир үзлэг хийх эмчид дөхөм болно гэсэн үг.
-Хөнгөлөлттэй эмийг авахад хурууны хээ уншуулдаггүй байхад хүний регистрийн дугаарыг ашиглаад их хэмжээгээр эм авсан тохиолдол гарч байсан санагдана?
-Хэд хэдэн тийм тохиолдлыг Эдийн засгийн цагдаад өгч шалгуулсан л даа. Мөн сувиллуудад иргэний регистрийн дугаарыг ашиглаад Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас мөнгө авдаг байсан асуудлууд ч байсан. Хурууны хээ уншуулдаг болсноор энэ асуудлыг бүрмөсөн зогсоож байгаа юм. Энэ мэтээр Эрүүл мэндийн багц хуулиудын шинэчлэлийн хүрээнд иргэд рүүгээ чиглэсэн ийм шинэчлэл, ажил их хийгдэж байна. Өнгөрсөн гуравдугаар сарын 1-нээс энэ шинэчлэл маань бас илүү өргөн хүрээгээр, бүрэн утгаараа хэрэгжиж эхэлсэн.
Гүйцэтгэлээрээ санхүүждэг болсон том өөрчлөлт гарсан. Урьд нь Эрүүл мэндийн даатгалын сан эмнэлгүүдийг санхүүжүүлдэг байсан бол одоо бид иргэн, даатгуулагчийн эрх ашгийг хамгаалж, тэдэн рүү чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулж эхэллээ. Иргэн, үйлчлүүлэгчдэд үзүүлсэн эрүүл мэндийн чанартай тусламж үйлчилгээнийх нь төлөө бид эрүүл мэндийн байгууллагуудад санхүүжүүлэлт өгч байгаа юм. Үүнийг дагаад эрүүл мэндийн байгууллагууд маань ч гэсэн чадавхжих ёстой, хөгжих ёстой, эмч нар маань ч чадавхжих ёстой, тусламж үйлчилгээний чанар сайжрах ёстой юм.
-Та ярилцлагын эхэнд дурдлаа. Тархины цус харвалт, зүрхний шигдээс, хорт хавдар, түлэгдэлт, хөлдөлт зэрэг өвчлөлд хамтын төлбөргүй болсон гэж. Энэ бол иргэдийн хувьд төр засгаасаа олон жилийн турш хүсэн хүлээж байсан шинэчлэл шүү. Ялангуяа хорт хавдартай хүмүүс, тэдний ар гэрт энэ өөрчлөлт, шинэчлэл бодит үр дүнгээ өгч байгаа?
-Тэгэлгүй яахав. Хорт хавдар бол манайд нас баралтын хоёр дахь шалтгаан болж байна. Зүрх судасны шалтгаант асуудал бол нас баралтын нэгдүгээрт орж байгаа. Тэгэхээр энэ эрсдэлээс бид сэргийлэх, эрүүл мэндээс үүдэлтэй санхүүгийн эрсдэлээс иргэдээ хамгаалах нь ерөөсөө манай энэ салбарын санхүүжилтийн шинэчлэлийн гол зорилго байхгүй юу. Энэ чиглэлийг хийж өгсөн УИХ, Засгийн газар, Сангийн яаманд талархах ёстой. Гэхдээ үүн дээр манай эрүүл мэндийн зарим байгууллагын удирдлагууд сэтгэл дундуур байх шиг. Нөгөө хуучнаа л санагалзаад бэлэн санхүүжилт авчихаад яваад байх сонирхолтой. Энэ шинэчлэл иргэн, даатгуулагчдад дээр дурдсанчлан ач холбогдолтой байхаас гадна эрүүл мэндийн салбарт шинэчлэл бас их чухал ач холбогдолтой шүү. Энэ салбарынхны цалин хөлс дээр шинэчлэл гарах ёстой. Сая цалингаа нэмүүлье гэж нэлээд юм боллоо шүү дээ. Энэ салбарын санхүүжилтэд шинэчлэл хийгдсэнээр урьд нь төсвөөс тогтмол бэлэн авдаг, хүн болгон ижил цалин авдаг байсан байдлыг халж, хийснээрээ, гүйцэтгэлээрээ авдаг шударга зарчим руу шилжих гэж байна. Эмнэлгүүдийн ирүүлсэн гүйцэтгэлийн нэхэмжлэл дээр нь бид чанарын хяналт тавьж байж мөнгийг олгодог байх ёстой. Бид чанарын хяналт тавьж байж энэ санхүүжилтийг олгоно оо. Үүнийг л товчоор хэлэхэд гүйцэтгэлийн санжүүжилт гэж байгаа юм.
-Эрүүл мэндийн даатгал гэхээр иргэд ЭМД-ын цэнхэр дэвтрээр л төсөөлөөд байдаг. Гэтэл уг даатгал маш өргөн хүрээнд санжүүжилт олгож, иргэдэд тулгарч буй эрүүл мэндийн асуудлыг оновчтой шийдэж байгаа юм байна. ЭМД-д хамрагдсан иргэн эмнэлгийн олон тусламж, үйлчилгээ авдаг болжээ?
-Иргэд даатгалаа төлж, эмнэлэгт хэвтэж, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ авч байгаа шүү дээ. Эрүүл мэндийн байгууллагууд иргэн даатгуулагчид чанартай тусламж, үйлчилгээ үзүүлснийхээ төлөө ЭМД-ын сангаас санхүүжилт авдаг. Гэтэл эмнэлэгт хэвтэж байхад ямар нэг эм тариа тасарсан үед өвчтөнөөс тийм, ийм тариа гаднаас авчир гэдэг. Үүнтэй холбоотойгоор гомдол иргэдээс их ирдэг. Эрүүл мэндийн даатгалаа төлчихөөд эмнэлэгт хэвтэж байгаа хүнд тухайн эмнэлэг ямар нэг зардал гаргуулахгүйгээр тусламж, үйлчилгээгээ үзүүлэх ёстой. Үүн дээр бид арга хэмжээ авахаар үйл ажиллагаа, ажил маань эхэлж байна л даа. Өвчтөнд зайлшгүй хийх шаардлагатай эм тариа хэвтэж буй эмнэлэгт тухайн үед байхгүй байж болно. Тийм тохиолдолд ар гэрээс нь авчруулсан тэр эм тарианы мөнгийг зах зээлийн үнээр тооцож тухайн эмнэлэг иргэнд олгох ёстой. Ямар нэгэн нөхцөл байдлаас болж эм тариа тасарчихсан үед өвчтөний ар гэрээс эм тариа гаргуулсан бол дараа нь мөнгийг нь олгох ёстой. “Эмнэлэгт байхад танаас эм тарианы мөнгийг гаргуулчихаад буцааж өгөөгүй тохиолдолд манайд хандана уу” гэж бид иргэдээс лайваар асуусан л даа. Олон хүн хандсан. Бид тэр мөнгийг нь тухайн байгууллагууд руу нь шаардлага хүргүүлж гаргуулах болно. Манай ЭМДЕГ-ын гол зорилго бол иргэн даатгуулагчийн эрх ашгийг л хамгаалах ёстой. Иргэн даатгуулагчдад учирч байгаа тэр санхүүгийн эрсдэлийг л байхгүй болгох зорилготой ажиллаж байна.
-Эмнэлгүүд гүйцэтгэлийн санхүүжилт олгоогүй байна, ЭМДС-гаас мөнгө орж ирээгүй байна, тиймээс үйлчлэхгүй гэдэг үг унагадаг болжээ. Үүнд ямар тайлбар өгөх вэ?
-Зургадугаар сараар жишээ авъя л даа. Эрүүл мэндийн байгууллагууд зургадугаар сард үзүүлсэн тусламж үйлчилгээнийхээ гүйцэтгэлийн нэхэмжлэлийг долдугаар сарын 1-5-ны хооронд манайд ирүүлдэг юм. Бид зургадугаар сарын гүйцэтгэлийнх нь 70 хувьтай тэнцэх хэмжээний зардлыг буюу нэг үгээр урьдчилгааг тухайн эмнэлэгт долдугаар сарын 7-8-нд шилжүүлчихдэг. Тиймээс тэдгээр эмнэлгүүд “Даатгалаас мөнгө орж ирээгүй учраас бид тусламж үйлчилгээ үзүүлэх боломжгүй” гэж тайлбар хэлэх ямар ч үндэслэл байхгүй шүү. Зургадугаар сарынх нь гүйцэтгэлийн нэхэмжлэлийг үндэслээд бид наадмын өмнө, долдугаар сард үзүүлэх тусламж үйлчилгээнийх нь мөнгийг буюу 70 хувийг олгочихсон байгаа. Одоо наймдугаар сарын 1-5-ны хооронд долдугаар сарын гүйцэтгэл орж ирнэ. Тэгэхээр бид долдугаар сарын гүйцэтгэлийнх нь 70 хувийг наймдугаар сард үзүүлэх тусламж үйлчилгээнийх нь урьдчилгаа болгоод өгчихнө. Ийм учраас эмнэлгүүд тусламж үйлчилгээний зардал тасарсан, ирээгүй байна гэж ярьж болохгүй л дээ. Үлдэгдэл 30 хувийг тухайн сарынх нь 20 гэхэд шилжүүлдэг. Харин эмнэлгүүд, эмнэлгийн байгууллагууд цахимаар нэхэмжлэл явуулахдаа иргэний регистрийн дугаарыг буруу, зөрүү бичих, системийг сайн ажиллуулж мэдэхгүй байгаа байдлаас зарим нэг хүндрэл гарч байна. Тэгэхээр тухайн байгууллагууд өөрсдөө цахим системийн шинэчлэлээ сайн хийж байх хэрэгтэй.
-Хорт хавдрын асуудал манай нийгмийн хөндүүр сэдэв л дээ. Харин эмчилгээ, тусламж үйлчилгээг нь ЭМД-аар шийдэж байгаа нь олон хүний сэтгэлд нийцсэн ажил боллоо доо?
-Жилд 17 мянга орчим хүн хорт хавдар гэсэн оношоор эмчилгээ, үйлчилгээ авдаг статистик тоо байдаг. Жилдээ 6000 гаруй хүн шинээр оношлогддог, 4000 гаруй хүн хорт хавдраар нас бардаг харамсалтай тоо бий. Хорт хавдрын эмчилгээнд маш их зардал гардаг. Тухайлбал, бай эмчилгээ бий. Бай эмчилгээний үед ганцхан ширхэг эм тариа хийхэд дөрвөн сая төгрөг тухайн хүнээс гардаг байсныг одоо ЭМД-ын сангаас даадаг болсон. Энэ бол бас том үр дүн байгаа биз дээ.
-Тэгэлгүй яахав.
-Туяа эмчилгээ зэрэг ер нь хорт хавдрын бүх оношилгоо эмчилгээг даатгалын сангаас бүрэн хариуцдаг болсон. Иргэнээс төлбөр авдаггүй болсон. Мөн төрөлхийн гажгууд дээр хамтын төлбөргүй болгочихсон байгаа. “Сонгдо” эмнэлгийн “Зүрх мартахгүй” төслийг хүмүүс их мэддэг. Энэ төслийн хүрээнд үзүүлж буй тусламж, үйлчилгээг ч төлбөргүй, ЭМД-аас бүрэн даадаг болгосон. Эцэг эх, ар гэр нь хандивын аянаар мөнгө босгодог байсныг ЭМД ийнхүү шийдсэн нь дэвшил болсон.
Эрүүл мэндийн даатгал бол эв санааны зарчимдээр тулгуурлаж явдаг
-Ингэж ярихаар хүмүүс ЭМД-ын сан гэж хязгааргүй санхүүжилттэй, их мөнгө төвлөрүүлсэн газар байдаг гэж эндүүрмээр юм байна даа?
-Даатгалын сан бол хязгааргүй биш, хязгаартай. Улсын төсвөөс нэг хэсгийг нь өгч байна, мөн иргэдийн төлж байгаа эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлээс бүрдэж байгаа шүү дээ. Тэгэхээр иргэн, даатгуулагч иргэд маань ЭМД-аа маш сайн төлөх ёстой. 18 хүртэлх насны хүүхэд, тэтгэврээс өөр мөнгөн орлогогүй иргэд, хүүхэд өсгөн бойжуулж байгаа эцэг, эх, хугацаат цэргийн жинхэнэ албан хаагч, нийгмийн халамжийн дэмжлэг туслалцаа зайлшгүй шаардлагатай өрхийн гишүүн, ял эдэлж байгаа ялтан зэрэг иргэдийн ЭМД-ын шимтгэлийг төр хариуцдаг л даа. Малчин, оюутан, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн 44 хувь нь л ЭМД-ын шимтгэлээ төлдөг. Нөгөөтэйгүүр хүмүүс “Би олон жил ЭМД төллөө. Даатгалын үр шимээ эдэлсэнгүй. Би эмнэлгээр явдаггүй, өвддөггүй. Тиймээс даатгалд төлсөн мөнгөө буцааж авъя” гэх нь олонтаа. Үүн дээр нэг адилтгал, зүйрлэл хэлье л дээ. Өнөөдөр айл болгон машинтай. Машингүй айл бараг алга. Жил бүр жолоочийн албан журмын даатгал хийлгэдэг. Уг даатгалаа ашиглахгүй байх нь дийлэнх л дээ. Тэглээ гээд жолооч нар даатгалын мөнгөө эргүүлж нэхдэггүй шүү дээ. Тэгж нэхдэг хүн бараг байхгүй дээ. Гэтэл бид өөрийнхөө эрүүл мэндэд минь эрсдэл учрахвий гэдэг зорилгоор ЭМ-ийн даатгалаа төлж байгаа шүү дээ. Гэтэл даатгалын үр шимээ хүртсэнгүй, буцааж авъя гэдэг. Хэрэв даатгуулагч та даатгалын үр шимээ хүртээгүй бол сайн байна шүү дээ. Та эрүүл байна. Таны амьдралын хэв маяг зөв байна, эрүүл мэнддээ анхаардаг юм байна шүү дээ. ЭМД төлчихөөд тэр даатгалаа ашиглахгүй байгаа бол та сайн, эрүүл яваа юм байна гэж ойлгох хэрэгтэй.
Харин таны төлсөн шимтгэлийг өнөөдөр бусад өвчтэй хүмүүс ашиглаж байгаа юм шүү. Аав, ээж, өндөр настай хүмүүс, өвдөөд байгаа хамаатан садан, ах дүү нар тань ашиглаж байгаа учир та буян үйлдэж байна. Та шимтгэл төлснөөр бусад хүмүүст эрүүл байхад нь, энх тунх байхад нь хувь нэмэр оруулж байна. Бид ЭМД-ыг ингэж ойлгох ёстой. Өнөөдөр та бид эрүүл байгаа ч насны эцэст ертөнцийн жамаар өтөлнө, өвдөнө. Тэр үед бид залуучуудынхаа төлж буй даатгалын шимтгэлийг ашиглах байхгүй юу. Эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэл бол эв санааны зарчим дээр тулгуурлаж явдгаараа онцлогтой. Тийм учраас бид эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийг заавал төлж байх ёстой юм аа. Одоо ЭМД төлөхгүй явж байгаад насны эцэст гэнэт өвдөөд эмчилгээндээ 10 сая төгрөг төлөх шаардлага гарлаа гэхэд шууд гаргаад өгөх нь хэд билээ. Эрүүл мэндээс үүдэлтэй санхүүгийн эрсдэл байгаа гэдгийг бас хэлмээр байна аа.
-ЭМДЕГ лавлах утас ажиллуулж байгаа юм байна. Мөн сайт, пэйжээрээ даатгалтай холбоотой мэдээллийг тогтмол өгдөг болжээ. Лавлах утсанд иргэдээс ихэвчлэн ямар санал гомдол, асуулт ирж байна вэ?
-1800-1363 гэсэн лавлах утас 2019 оноос ажиллаж эхэлсэн л дээ. Уг лавлахад долоо хоногт 2000 гаруй дуудлага ирдэг. Зургаан оператор иргэдэд үйлчилж байна. Сүүлийн үед иргэдээс ирж буй асуултуудаас харахад миний хувьд их баярлаад байдаг юм. “Эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлээ яаж төлөх вэ” гэдэг асуултууд их ирж байгаа. Энэ нь бидний ажил хүнд хүрч байгаа юм болов уу гэж бодож байна. Иргэд маань эрүүл мэндээ хамгаалахын төлөө боддог болж эхэлж байна шүү дээ. Дашрамд хэлэхэд, хүн болгон ухаалаг утастай болчихлоо шүү дээ. Е-daatgal гэж манай аппликэйшнийг утсан дээрээ суулгаарай гэж зөвлөе. Авах ёстой эрүүл мэндийн тусламж хүссэн бүх мэдээллүүд орчихсон байгаа. Мөн авсан эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээгээ бас харж болох боломжтойн зэрэгцээ ЭМД-ын шимтгэлээ хялбараар төлж болох зэрэг маш олон давуу талтай гэдгийг хэлье. Манай лавлах утсанд эрт илрүүлэг, урьдчилан сэргийлэх үзлэгтээ хэрхэн хамрагдах вэ гэсэн асуулт их ирж байгаа. Ний нуугүй ярихад иргэд эмчид очихоор “Эрүүл байж юуг нь үзүүлэх гээд байгаа юм” гэдэг юм байна. Одоо ингэж болохгүй ээ. Бид тэр эмнэлэгт иргэн даатгуулагч ирээд эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэгт орж үйлчилгээ авсных нь төлөө, тэр үйлчилгээг нь манай Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар худалдаж авч байгаа байхгүй юу. Иргэн эрт илрүүлэгт орсны төлбөрийг тэр эмнэлэгт ЭМДС төлж байна шүү дээ. ЭМДЕГ, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн гол зорилго бол эрүүл мэндийн байгууллагуудад иргэн даатгуулагчдад үзүүлсэн чанартай тусламж үйлчилгээнийх нь төлөө л мөнгө төлж байна, эрүүл мэндийн байгууллагуудаас чанартай тусламж үйлчилгээг нь худалдан авагч болчихсон гэдгийг дахин сануулъя.
-Саяхан нэгэн хүүгийн ар гэр ард түмнээс хандив босгож БНСУруу өндөр өртөгтэй эмчилгээ хийлгэхээр явлаа. Ер нь ингэж хандив босгож гадагшаа эмчилгээнд явдаг байдал их. Үүнийг ЭМД-ын сангаас шийдэх боломж байгаа юу. Хандиваар биш, даатгалаар эмчилгээнд явдаг болж болох уу?
Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газрын дарга Л.Бямбасүрэнтэй ярилцлаа.
Иргэнд үзүүлсэнэрүүлмэндийнчанартай тусламж үйлчилгээнийхнь төлөө бид эмнэлэг, эмнэлгийнбайгууллагуудад гүйцэтгэлээр санхүүжүүлэлтхийдэгболсон
-Манай улсын хувьд ЭМД-ын тогтолцоог 1994 оноос нэвтрүүлжээ. Өнгөрсөн онд энэхүү даатгалтай холбогдох хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан нь эхнээсээ үр дүнгээ өгч байх шиг байна?
-Тийм ээ, Монгол Улсын хувьд бол эрүүл мэндийн даатгалын систем 1994 оноос хойш хөгжиж, нэвтэрч эхэлсэн. Урьд нь ажиглахад эрүүл мэндийн байгууллагууд маань нэг талдаа улсын төсвөөс санхүүждэг байсан, эмч, эмнэлгийн ажиллагсдын цалин хөлс, урсгал зардал, тогтмол зардлууд гэх мэтээр. Нөгөө талаасаа даатгалаас бас эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ үзүүлснийхээ төлөө санхүүждэг байсан юм. Зүрх судасны цочмог өвчлөлүүд, яаралтай тусламж авах шаардлагатай өвчлөлүүд, тархины цус харвалт, зүрхний шигдээс, хорт хавдар, түлэгдэлт, хөлдөлт, жирэмсний хяналт, төрөлтийн үед иргэдээс тодорхой хэмжээний зардал гардаг байсан. Жишээ нь, зүрхний шигдээсийн үед нийт зардлын хорин таван хувийг иргэн өөрөө төлдөг байсан. Үүнийг түлэгдэлт дээр жишээгээр дэлгэрэнгүй тайлбарлая л даа.
-Ялангуяа бага насны хүүхдийн түлэгдэлт хүн бүрийн санааг зовоодог асуудал шүү дээ. Түлэгдсэн хүүхдээ аав, ээж нь олон сараар сахиж, хашаа, байшин, машин тэргээ хүртэл зарж үрж эмчилгээний зардалд нь нэмэрлэдэг байсан үзэгдэл саяхных шүү?
-Гүн түлэгдэлтэд арьс нөхөх мэс засал хийгддэг. Энэ эмчилгээний өртөг нь өөрөө өндөр. 40, 50 сая төгрөгийн зардал гарлаа гэж бодоход түүний 25 хувь буюу ойролцоогоор 10 сая төгрөгийг хүүхдийн ар гэр гаргадаг байлаа. Энэ зардлыг олохын тулд тухайн хүүхдийн эцэг эх нь хашаа, байшин, газар, унах унаа гээд зарж борлуулмаар бүх юмаа зарж, ах дүү нар нь нийлж мөнгө цуглуулдаг байсан тийм санхүүгийн эрсдэлтэй байлаа. Түүнчлэн зүрх судасны, тархины мэс заслын хагалгаанууд хийлээ гэхэд маш нарийн техник технологитой учир эмчилгээний 25 хувийг өвчтөний ар гэр төлнө гэхэд санхүүгийн өндөр дарамт болдог байв. Харин одоо энэ дарамтууд бүгд үгүй болсон. Өнгөрсөн жилийн наймдугаар сард УИХ-аас шийдвэр гаргаад Эрүүл мэндийн багц хуулиудад өөрчлөлт оруулж, эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийн шинэчлэлийг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Шинэчлэл энэ оны эхнээс хэрэгжээд явж байна.
Эрүүл мэндийн багц хуулиудад орсон өөрчлөлтийн хамгийн эхний жишээ бол хөнгөлөлттэй эм.
-Хөнгөлттэй эм авах гэсэн иргэд уртаас урт дараалалд зогсдог, хөнгөлөлттэй эм нь хүрэлцдэггүй, хайж байсан эм нь хөнгөлөгдөөгүй байдаг гэх мэт хүндрэл их гардаг байсныг хүмүүс мэдэж байгаа байх?
-Өнгөрсөн оны сүүлчээс хуулийн шинэчлэл хэрэгжээд хөнгөлөлттэй эмээр үйлчилдэг эмийн сангуудын хязгаарыг байхгүй болгосон. Эмийн сангуудад ерөөсөө хоёрхон шаардлага тавьдаг болсон. Тусгай зөвшөөрөлтэй байх, E-barimt системд холбогдсон байх. Ийм өөрчлөлт гарснаар иргэд одоо хөнгөлөлттэй эмэнд дугаарлаж зогсохоо больсон, сарын эхэнд заавал очих шаардлагагүй болж, сарын эцсээр эмийн санд очиход хөнгөлөлттэй эм нь байж байх нөхцөл бүрдсэн. 2019 оны амбулаторийн өвчлөлийн байдал дээр судалгаа хийсний үр дүнд иргэдэд ямар эмнүүд эрэлт, хэрэгцээтэй байгааг тогтоосон. Өмнө нь хэн нэгний эм хангамжийн байгууллагын шахалт, нэг газрын эрх ашигт нийцсэн эмийг шахаа маягаар хөнгөлөлттэй эмийн жагсаалтад оруулдаг байсан таагүй зүйл нууцгүй хэлэхэд байсан л даа.
Харин энэ байдлаас бид татгалзаж амбулаторийн нөхцөлд гэрээр эмчлэх боломжтой өвчлөлүүдийн үед хэрэглэх эмүүдийг сонгож өгсөн. Нэг үгээр иргэдийн дунд ямар өвчлөл давамгайлсан байна, тэрэнд нь тохирсон эмүүдийг сонгож авч хөнгөлсөн. Мэдээж амьдрал баян. Аливаа шинэчлэлд шилжилтийн үе гэж бий. Бүх юм шууд төгс болчихгүй. Зарим иргэдээс ирсэн саналуудыг харгалзан үзээд нэмэлт, өөрчлөлт оруулаад явсны үр дүнд өнөөдөр хөнгөлөлттэй эмтэй холбоотой гомдол, санал гарахаа больсон. Хүмүүс энэ шинэчлэлд маш сэтгэл ханамжтай байдаг юм байна лээ. Хөнгөлөлттэй эмийг зөвхөн ахмадуудад хамаатай гэж ойлгох нь бий. Амбулаториор гэрийн нөхцөлд эмчлэх боломжтой өвчлөлтэй бол хэн ч энэ үйлчилгээг авах эрхтэй.
Эмийн сан дээр бас нэг шинэчлэл хийсэн нь хөнгөлөлттэй эмээр үйлчлүүлж байгаа иргэн, уг эмийн цахим жор бичиж өгсөн эмч хурууны хээгээ уншуулдаг болсон. Эрүүл мэндийн цахим систем, даатгалын цахим систем хэрэгжиж эхэлснээс хойш хурууны хээ уншуулдаг энэ байдал бий болсон л доо. Хурууны хээ уншуулснаар тэр хүний эрүүл мэндийн мэдээллүүд цахим программд хадгалагдаж, сан үүсч байгаа юм. Манай энэ систем “Хур” системтэй холбоотой. Жишээ нь, Баян-Өлгий аймгийн Сагсай суманд амьдардаг нэг малчин Сумын эрүүл мэндийн төв, аймгийнхаа Нэгдсэн эмнэлэгт хурууны хээгээ уншуулж эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээ авлаа, хөнгөлөлттэй эмээ авлаа гэж бодъё. Тэгвэл тэр бүх мэдээлэл нь уг системээр гараад ирнэ гэсэн үг. Тухайн иргэн хотод ирээд эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ авсан тохиолдолд урдах өвчлөлийн түүх цахимд хадгалагдсан байх учир үзлэг хийх эмчид дөхөм болно гэсэн үг.
-Хөнгөлөлттэй эмийг авахад хурууны хээ уншуулдаггүй байхад хүний регистрийн дугаарыг ашиглаад их хэмжээгээр эм авсан тохиолдол гарч байсан санагдана?
-Хэд хэдэн тийм тохиолдлыг Эдийн засгийн цагдаад өгч шалгуулсан л даа. Мөн сувиллуудад иргэний регистрийн дугаарыг ашиглаад Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас мөнгө авдаг байсан асуудлууд ч байсан. Хурууны хээ уншуулдаг болсноор энэ асуудлыг бүрмөсөн зогсоож байгаа юм. Энэ мэтээр Эрүүл мэндийн багц хуулиудын шинэчлэлийн хүрээнд иргэд рүүгээ чиглэсэн ийм шинэчлэл, ажил их хийгдэж байна. Өнгөрсөн гуравдугаар сарын 1-нээс энэ шинэчлэл маань бас илүү өргөн хүрээгээр, бүрэн утгаараа хэрэгжиж эхэлсэн.
Гүйцэтгэлээрээ санхүүждэг болсон том өөрчлөлт гарсан. Урьд нь Эрүүл мэндийн даатгалын сан эмнэлгүүдийг санхүүжүүлдэг байсан бол одоо бид иргэн, даатгуулагчийн эрх ашгийг хамгаалж, тэдэн рүү чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулж эхэллээ. Иргэн, үйлчлүүлэгчдэд үзүүлсэн эрүүл мэндийн чанартай тусламж үйлчилгээнийх нь төлөө бид эрүүл мэндийн байгууллагуудад санхүүжүүлэлт өгч байгаа юм. Үүнийг дагаад эрүүл мэндийн байгууллагууд маань ч гэсэн чадавхжих ёстой, хөгжих ёстой, эмч нар маань ч чадавхжих ёстой, тусламж үйлчилгээний чанар сайжрах ёстой юм.
-Та ярилцлагын эхэнд дурдлаа. Тархины цус харвалт, зүрхний шигдээс, хорт хавдар, түлэгдэлт, хөлдөлт зэрэг өвчлөлд хамтын төлбөргүй болсон гэж. Энэ бол иргэдийн хувьд төр засгаасаа олон жилийн турш хүсэн хүлээж байсан шинэчлэл шүү. Ялангуяа хорт хавдартай хүмүүс, тэдний ар гэрт энэ өөрчлөлт, шинэчлэл бодит үр дүнгээ өгч байгаа?
-Тэгэлгүй яахав. Хорт хавдар бол манайд нас баралтын хоёр дахь шалтгаан болж байна. Зүрх судасны шалтгаант асуудал бол нас баралтын нэгдүгээрт орж байгаа. Тэгэхээр энэ эрсдэлээс бид сэргийлэх, эрүүл мэндээс үүдэлтэй санхүүгийн эрсдэлээс иргэдээ хамгаалах нь ерөөсөө манай энэ салбарын санхүүжилтийн шинэчлэлийн гол зорилго байхгүй юу. Энэ чиглэлийг хийж өгсөн УИХ, Засгийн газар, Сангийн яаманд талархах ёстой. Гэхдээ үүн дээр манай эрүүл мэндийн зарим байгууллагын удирдлагууд сэтгэл дундуур байх шиг. Нөгөө хуучнаа л санагалзаад бэлэн санхүүжилт авчихаад яваад байх сонирхолтой. Энэ шинэчлэл иргэн, даатгуулагчдад дээр дурдсанчлан ач холбогдолтой байхаас гадна эрүүл мэндийн салбарт шинэчлэл бас их чухал ач холбогдолтой шүү. Энэ салбарынхны цалин хөлс дээр шинэчлэл гарах ёстой. Сая цалингаа нэмүүлье гэж нэлээд юм боллоо шүү дээ. Энэ салбарын санхүүжилтэд шинэчлэл хийгдсэнээр урьд нь төсвөөс тогтмол бэлэн авдаг, хүн болгон ижил цалин авдаг байсан байдлыг халж, хийснээрээ, гүйцэтгэлээрээ авдаг шударга зарчим руу шилжих гэж байна. Эмнэлгүүдийн ирүүлсэн гүйцэтгэлийн нэхэмжлэл дээр нь бид чанарын хяналт тавьж байж мөнгийг олгодог байх ёстой. Бид чанарын хяналт тавьж байж энэ санхүүжилтийг олгоно оо. Үүнийг л товчоор хэлэхэд гүйцэтгэлийн санжүүжилт гэж байгаа юм.
-Эрүүл мэндийн даатгал гэхээр иргэд ЭМД-ын цэнхэр дэвтрээр л төсөөлөөд байдаг. Гэтэл уг даатгал маш өргөн хүрээнд санжүүжилт олгож, иргэдэд тулгарч буй эрүүл мэндийн асуудлыг оновчтой шийдэж байгаа юм байна. ЭМД-д хамрагдсан иргэн эмнэлгийн олон тусламж, үйлчилгээ авдаг болжээ?
-Иргэд даатгалаа төлж, эмнэлэгт хэвтэж, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ авч байгаа шүү дээ. Эрүүл мэндийн байгууллагууд иргэн даатгуулагчид чанартай тусламж, үйлчилгээ үзүүлснийхээ төлөө ЭМД-ын сангаас санхүүжилт авдаг. Гэтэл эмнэлэгт хэвтэж байхад ямар нэг эм тариа тасарсан үед өвчтөнөөс тийм, ийм тариа гаднаас авчир гэдэг. Үүнтэй холбоотойгоор гомдол иргэдээс их ирдэг. Эрүүл мэндийн даатгалаа төлчихөөд эмнэлэгт хэвтэж байгаа хүнд тухайн эмнэлэг ямар нэг зардал гаргуулахгүйгээр тусламж, үйлчилгээгээ үзүүлэх ёстой. Үүн дээр бид арга хэмжээ авахаар үйл ажиллагаа, ажил маань эхэлж байна л даа. Өвчтөнд зайлшгүй хийх шаардлагатай эм тариа хэвтэж буй эмнэлэгт тухайн үед байхгүй байж болно. Тийм тохиолдолд ар гэрээс нь авчруулсан тэр эм тарианы мөнгийг зах зээлийн үнээр тооцож тухайн эмнэлэг иргэнд олгох ёстой. Ямар нэгэн нөхцөл байдлаас болж эм тариа тасарчихсан үед өвчтөний ар гэрээс эм тариа гаргуулсан бол дараа нь мөнгийг нь олгох ёстой. “Эмнэлэгт байхад танаас эм тарианы мөнгийг гаргуулчихаад буцааж өгөөгүй тохиолдолд манайд хандана уу” гэж бид иргэдээс лайваар асуусан л даа. Олон хүн хандсан. Бид тэр мөнгийг нь тухайн байгууллагууд руу нь шаардлага хүргүүлж гаргуулах болно. Манай ЭМДЕГ-ын гол зорилго бол иргэн даатгуулагчийн эрх ашгийг л хамгаалах ёстой. Иргэн даатгуулагчдад учирч байгаа тэр санхүүгийн эрсдэлийг л байхгүй болгох зорилготой ажиллаж байна.
-Эмнэлгүүд гүйцэтгэлийн санхүүжилт олгоогүй байна, ЭМДС-гаас мөнгө орж ирээгүй байна, тиймээс үйлчлэхгүй гэдэг үг унагадаг болжээ. Үүнд ямар тайлбар өгөх вэ?
-Зургадугаар сараар жишээ авъя л даа. Эрүүл мэндийн байгууллагууд зургадугаар сард үзүүлсэн тусламж үйлчилгээнийхээ гүйцэтгэлийн нэхэмжлэлийг долдугаар сарын 1-5-ны хооронд манайд ирүүлдэг юм. Бид зургадугаар сарын гүйцэтгэлийнх нь 70 хувьтай тэнцэх хэмжээний зардлыг буюу нэг үгээр урьдчилгааг тухайн эмнэлэгт долдугаар сарын 7-8-нд шилжүүлчихдэг. Тиймээс тэдгээр эмнэлгүүд “Даатгалаас мөнгө орж ирээгүй учраас бид тусламж үйлчилгээ үзүүлэх боломжгүй” гэж тайлбар хэлэх ямар ч үндэслэл байхгүй шүү. Зургадугаар сарынх нь гүйцэтгэлийн нэхэмжлэлийг үндэслээд бид наадмын өмнө, долдугаар сард үзүүлэх тусламж үйлчилгээнийх нь мөнгийг буюу 70 хувийг олгочихсон байгаа. Одоо наймдугаар сарын 1-5-ны хооронд долдугаар сарын гүйцэтгэл орж ирнэ. Тэгэхээр бид долдугаар сарын гүйцэтгэлийнх нь 70 хувийг наймдугаар сард үзүүлэх тусламж үйлчилгээнийх нь урьдчилгаа болгоод өгчихнө. Ийм учраас эмнэлгүүд тусламж үйлчилгээний зардал тасарсан, ирээгүй байна гэж ярьж болохгүй л дээ. Үлдэгдэл 30 хувийг тухайн сарынх нь 20 гэхэд шилжүүлдэг. Харин эмнэлгүүд, эмнэлгийн байгууллагууд цахимаар нэхэмжлэл явуулахдаа иргэний регистрийн дугаарыг буруу, зөрүү бичих, системийг сайн ажиллуулж мэдэхгүй байгаа байдлаас зарим нэг хүндрэл гарч байна. Тэгэхээр тухайн байгууллагууд өөрсдөө цахим системийн шинэчлэлээ сайн хийж байх хэрэгтэй.
-Хорт хавдрын асуудал манай нийгмийн хөндүүр сэдэв л дээ. Харин эмчилгээ, тусламж үйлчилгээг нь ЭМД-аар шийдэж байгаа нь олон хүний сэтгэлд нийцсэн ажил боллоо доо?
-Жилд 17 мянга орчим хүн хорт хавдар гэсэн оношоор эмчилгээ, үйлчилгээ авдаг статистик тоо байдаг. Жилдээ 6000 гаруй хүн шинээр оношлогддог, 4000 гаруй хүн хорт хавдраар нас бардаг харамсалтай тоо бий. Хорт хавдрын эмчилгээнд маш их зардал гардаг. Тухайлбал, бай эмчилгээ бий. Бай эмчилгээний үед ганцхан ширхэг эм тариа хийхэд дөрвөн сая төгрөг тухайн хүнээс гардаг байсныг одоо ЭМД-ын сангаас даадаг болсон. Энэ бол бас том үр дүн байгаа биз дээ.
-Тэгэлгүй яахав.
-Туяа эмчилгээ зэрэг ер нь хорт хавдрын бүх оношилгоо эмчилгээг даатгалын сангаас бүрэн хариуцдаг болсон. Иргэнээс төлбөр авдаггүй болсон. Мөн төрөлхийн гажгууд дээр хамтын төлбөргүй болгочихсон байгаа. “Сонгдо” эмнэлгийн “Зүрх мартахгүй” төслийг хүмүүс их мэддэг. Энэ төслийн хүрээнд үзүүлж буй тусламж, үйлчилгээг ч төлбөргүй, ЭМД-аас бүрэн даадаг болгосон. Эцэг эх, ар гэр нь хандивын аянаар мөнгө босгодог байсныг ЭМД ийнхүү шийдсэн нь дэвшил болсон.
Эрүүл мэндийн даатгал бол эв санааны зарчимдээр тулгуурлаж явдаг
-Ингэж ярихаар хүмүүс ЭМД-ын сан гэж хязгааргүй санхүүжилттэй, их мөнгө төвлөрүүлсэн газар байдаг гэж эндүүрмээр юм байна даа?
-Даатгалын сан бол хязгааргүй биш, хязгаартай. Улсын төсвөөс нэг хэсгийг нь өгч байна, мөн иргэдийн төлж байгаа эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлээс бүрдэж байгаа шүү дээ. Тэгэхээр иргэн, даатгуулагч иргэд маань ЭМД-аа маш сайн төлөх ёстой. 18 хүртэлх насны хүүхэд, тэтгэврээс өөр мөнгөн орлогогүй иргэд, хүүхэд өсгөн бойжуулж байгаа эцэг, эх, хугацаат цэргийн жинхэнэ албан хаагч, нийгмийн халамжийн дэмжлэг туслалцаа зайлшгүй шаардлагатай өрхийн гишүүн, ял эдэлж байгаа ялтан зэрэг иргэдийн ЭМД-ын шимтгэлийг төр хариуцдаг л даа. Малчин, оюутан, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн 44 хувь нь л ЭМД-ын шимтгэлээ төлдөг. Нөгөөтэйгүүр хүмүүс “Би олон жил ЭМД төллөө. Даатгалын үр шимээ эдэлсэнгүй. Би эмнэлгээр явдаггүй, өвддөггүй. Тиймээс даатгалд төлсөн мөнгөө буцааж авъя” гэх нь олонтаа. Үүн дээр нэг адилтгал, зүйрлэл хэлье л дээ. Өнөөдөр айл болгон машинтай. Машингүй айл бараг алга. Жил бүр жолоочийн албан журмын даатгал хийлгэдэг. Уг даатгалаа ашиглахгүй байх нь дийлэнх л дээ. Тэглээ гээд жолооч нар даатгалын мөнгөө эргүүлж нэхдэггүй шүү дээ. Тэгж нэхдэг хүн бараг байхгүй дээ. Гэтэл бид өөрийнхөө эрүүл мэндэд минь эрсдэл учрахвий гэдэг зорилгоор ЭМ-ийн даатгалаа төлж байгаа шүү дээ. Гэтэл даатгалын үр шимээ хүртсэнгүй, буцааж авъя гэдэг. Хэрэв даатгуулагч та даатгалын үр шимээ хүртээгүй бол сайн байна шүү дээ. Та эрүүл байна. Таны амьдралын хэв маяг зөв байна, эрүүл мэнддээ анхаардаг юм байна шүү дээ. ЭМД төлчихөөд тэр даатгалаа ашиглахгүй байгаа бол та сайн, эрүүл яваа юм байна гэж ойлгох хэрэгтэй.
Харин таны төлсөн шимтгэлийг өнөөдөр бусад өвчтэй хүмүүс ашиглаж байгаа юм шүү. Аав, ээж, өндөр настай хүмүүс, өвдөөд байгаа хамаатан садан, ах дүү нар тань ашиглаж байгаа учир та буян үйлдэж байна. Та шимтгэл төлснөөр бусад хүмүүст эрүүл байхад нь, энх тунх байхад нь хувь нэмэр оруулж байна. Бид ЭМД-ыг ингэж ойлгох ёстой. Өнөөдөр та бид эрүүл байгаа ч насны эцэст ертөнцийн жамаар өтөлнө, өвдөнө. Тэр үед бид залуучуудынхаа төлж буй даатгалын шимтгэлийг ашиглах байхгүй юу. Эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэл бол эв санааны зарчим дээр тулгуурлаж явдгаараа онцлогтой. Тийм учраас бид эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлийг заавал төлж байх ёстой юм аа. Одоо ЭМД төлөхгүй явж байгаад насны эцэст гэнэт өвдөөд эмчилгээндээ 10 сая төгрөг төлөх шаардлага гарлаа гэхэд шууд гаргаад өгөх нь хэд билээ. Эрүүл мэндээс үүдэлтэй санхүүгийн эрсдэл байгаа гэдгийг бас хэлмээр байна аа.
-ЭМДЕГ лавлах утас ажиллуулж байгаа юм байна. Мөн сайт, пэйжээрээ даатгалтай холбоотой мэдээллийг тогтмол өгдөг болжээ. Лавлах утсанд иргэдээс ихэвчлэн ямар санал гомдол, асуулт ирж байна вэ?
-1800-1363 гэсэн лавлах утас 2019 оноос ажиллаж эхэлсэн л дээ. Уг лавлахад долоо хоногт 2000 гаруй дуудлага ирдэг. Зургаан оператор иргэдэд үйлчилж байна. Сүүлийн үед иргэдээс ирж буй асуултуудаас харахад миний хувьд их баярлаад байдаг юм. “Эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлээ яаж төлөх вэ” гэдэг асуултууд их ирж байгаа. Энэ нь бидний ажил хүнд хүрч байгаа юм болов уу гэж бодож байна. Иргэд маань эрүүл мэндээ хамгаалахын төлөө боддог болж эхэлж байна шүү дээ. Дашрамд хэлэхэд, хүн болгон ухаалаг утастай болчихлоо шүү дээ. Е-daatgal гэж манай аппликэйшнийг утсан дээрээ суулгаарай гэж зөвлөе. Авах ёстой эрүүл мэндийн тусламж хүссэн бүх мэдээллүүд орчихсон байгаа. Мөн авсан эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээгээ бас харж болох боломжтойн зэрэгцээ ЭМД-ын шимтгэлээ хялбараар төлж болох зэрэг маш олон давуу талтай гэдгийг хэлье. Манай лавлах утсанд эрт илрүүлэг, урьдчилан сэргийлэх үзлэгтээ хэрхэн хамрагдах вэ гэсэн асуулт их ирж байгаа. Ний нуугүй ярихад иргэд эмчид очихоор “Эрүүл байж юуг нь үзүүлэх гээд байгаа юм” гэдэг юм байна. Одоо ингэж болохгүй ээ. Бид тэр эмнэлэгт иргэн даатгуулагч ирээд эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэгт орж үйлчилгээ авсных нь төлөө, тэр үйлчилгээг нь манай Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар худалдаж авч байгаа байхгүй юу. Иргэн эрт илрүүлэгт орсны төлбөрийг тэр эмнэлэгт ЭМДС төлж байна шүү дээ. ЭМДЕГ, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн гол зорилго бол эрүүл мэндийн байгууллагуудад иргэн даатгуулагчдад үзүүлсэн чанартай тусламж үйлчилгээнийх нь төлөө л мөнгө төлж байна, эрүүл мэндийн байгууллагуудаас чанартай тусламж үйлчилгээг нь худалдан авагч болчихсон гэдгийг дахин сануулъя.
-Саяхан нэгэн хүүгийн ар гэр ард түмнээс хандив босгож БНСУруу өндөр өртөгтэй эмчилгээ хийлгэхээр явлаа. Ер нь ингэж хандив босгож гадагшаа эмчилгээнд явдаг байдал их. Үүнийг ЭМД-ын сангаас шийдэх боломж байгаа юу. Хандиваар биш, даатгалаар эмчилгээнд явдаг болж болох уу?
-Би дээр дурдлаа. Манай сан худалдан авагчийн тогтолцоонд шилжиж байна. Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа эрүүл мэндийн байгууллагууд иргэн үйлчлүүлэгчдэд чанартай тусламж үйлчилгээ үзүүлсэн тохиолдолд тэрийг нь бид худалдаж авч байгаа. Таны асуусан тохиолдлын үндэслэл нь Монгол Улсад эмчлэгдэх боломжгүй өвчин. Монгол Улсад эмчлэгдэх боломжгүй өвчний жагсаалт бий. 2016 онд энэ жагсаалтад 39 өвчин орж байсан бол одоо 26 болж цөөрч байгаа нь дэвшил юм. Хэрэвзээ эрүүл мэндийн салбар маань тоног төхөөрөмжтэй болж, эмч нар маань ийм өвчнүүдийг эмчлэх боломжтой болчихвол мэдээж Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас зардал нь уг нь гараад л явна шүү дээ. Тэгэхээр Монгол Улсад эмчлэгдэх боломжгүй өвчин гэдгийг нь бас ойлгох ёстой байгаа юм. Өнөөдөр эрүүл мэндийн салбар маань харьцангуй сайхан хөгжиж байна шүү дээ. Чанартай тусламж үйлчилгээ үзүүлж байна, эрхтэн, чөмөг шилжүүлж суулгадаг болчихлоо. Энэ бүхнийг урьд нь гадагшаа л явж хийлгэдэг байсан. Эдгээр хагалгааг гадаадад очиж хийлгэхийн тулд иргэд маань хандив, мөнгө цуглуулаад хамаг юмаа зараад, ах дүү, хамаатан садныхаа байр орон сууцыг хүртэл зарж, барьцаалуулаад явдаг байсан. Гэтэл одоо эх орондоо энэ эмчилгээг хийлгэдэг болчихлоо шүү дээ. Тиймээс таны асуусан асуултын хүрээнд хариулахад энэ бол бодлогын түвшинд яригдах асуудал. Яг одоо манай сан гадагшаа явж байгаа хүнд хуулиараа мөнгө гаргах боломжгүй байгаа шүү дээ. Монгол Улсад эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ авах тохиолдолд энэ сангаас мөнгө гаргаж байгаа.
